Nhóm đền tháp Chăm Posah Inư tọa lạc trên đồi "Lầu Ông Hoàng" thuộc Bà Nài xã Phú Hải, về phía Đông - Bắc cách thành phố Phan Thiết chừng 7km, được người Chăm xây dựng từ những cuối thế kỷ VIII đầu thế kỷ IX thuộc phong cách kiến trúc nghệ thuật Hoà Lai - một trong những phong cách nghệ thuật cổ của Vương quốc Chăm-pa, mà hiện nay những ngôi tháp này còn lại rất ít như một số phế tích ở khu Thánh Địa Mỹ Sơn, còn lại nhóm Hoà lai (Phan Rang), nhóm Po Dam (Tuy Phong - Bình Thuận) và tương đối nguyên vẹn là nhóm đền tháp Posah Inư.
Tuyệt tác nghệ thuật cổ của dân tộc Chăm
Đây là tuyệt tác của dân tộc Chăm để lại cho nhân loại. Tuy chỉ có kích thước vừa và nhỏ, nhưng nó chắt lọc được những tinh hoa kỹ thuật kiến trúc và nghệ thuật trang trí của người Chăm xưa tạo nên vẻ uy nghiêm và kỳ bí. Posah Inư là nhóm đền tháp có vai trò quan trọng trong số các di tích kiến trúc Chăm ở Bình Thuận, từ hình dạng kiến trúc đến kỹ thuật xây dựng và trang trí nghệ thuật trên thân tháp, các vòm cuốn, các cửa chính, cửa giả, trong lòng và lên đến đỉnh tháp.
Kiến trúc nghệ thuật đặc sắc của nhóm tháp
Riêng kỹ thuật xây dựng và trang trí nghệ thuật còn lại ở thân Tháp đủ gợi lên yếu tố thẩm mỹ khá riêng biệt của phong cách Hoà Lai. Người Chăm xây dựng nhóm đền tháp này với mục đích để thờ vị thần Shiva - là một trong những vị thần Ấn Độ giáo được người Chàm sùng bái và tôn kính. Thế kỷ 15, xây dựng thêm một số đền thờ với kiến trúc đơn giản để thờ công chúa Posah Inư - con vua Para Chanh là người có tài đức và phép ứng xử nên được người Chăm đương thời yêu quý.
Cấu trúc gồm 3 tháp: Tháp chính A - từ trong lòng tháp lên đến đỉnh 15m, cạnh đáy mỗi bề gần 20m, một cửa chính dài, hướng về phía Đông mà theo truyền thuyết Chăm là nơi cư ngụ của thần linh. Trong tháp hiện còn thờ biểu tượng Sinh thực khí Linga - Yoni bằng chất liệu đá xanh đen nguyên khối. Có 3 cửa giả ở những hướng Bắc, Tây, Nam. Trên vòm cuốn ở hướng Tây hiện còn những dãy chạm khắc dày đặc với những bông hoa và hình tượng kỳ lạ. Tháp có 4 tầng, càng lên cao càng thu nhỏ lại và bớt đi những yếu tố kiến trúc của tầng dưới.
Cấu trúc vững chãi của Tháp
Trên đỉnh tháp có 4 cửa sổ hình tam giác hướng về 4 phía, bên ngoài xây bít kín, dưới mỗi cửa sổ có 4 lỗ lớn để thông gió ra ngoài. Tháp phụ B nằm riêng nhích về hướng Bắc cao khoảng 12m, về cơ bản hình dáng kiến trúc giống tháp A nhưng đơn giản hơn. Trước đây trong tháp có thờ con bò thần Namdin nhưng sau đó không thấy nữa. Năm 1995 lúc khai quật dưới lòng đất đã tìm thấy 1 bàn chân và 1 tai bò thần bằng đá. Tháp phụ C hiện chỉ còn lại với 1 chiều cao hơn 4m, duy nhất 1 cửa trổ về hướng Đông, những kiến trúc và trang trí nghệ thuật bên ngoài đã bị thời gian bào mòn chỉ còn lại một số đường nét gốc. Nơi đây là ngon tháp thờ thần Lửa.
Năm 1992 - 1995, những cuộc khai quật khảo cổ tại nơi này đã phát hiện ra ngoài 3 tháp chánh, khu này ngày xưa có một đền thờ lớn, nhưng đền thờ này đã bị chôn vùi sâu dưới lòng đất từ hơn 300 năm nay.
So với những tháp Chăm khác, đến nay di tích này hàng năm vẫn có đông đảo người Chăm từ các vùng lân cận đến làm lễ cầu mưa và những nghi lễ khác liên quan đến phong tục tập quán của họ. Một điều khá lý thú nữa là đối với ngư dân những vùng lân cận trước khi đi biển cũng đến đây cầu xin cho những chuyến đi biển được bình yên. Nhóm đền tháp Chăm Posah Inư đã được tu bổ, tôn tạo từ 1990 - 2000 và hiện nay đã hoàn chỉnh việc tu bổ di tích. Di tích này đã được Nhà nước xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia năm 1991.
