Làng Bồ Bản được hình thành do các vị tiền hiền của tộc Trần, Hồ, Trương, Nguyễn từ các tỉnh Thanh Hoá, Nghệ An vào Nam khai khẩn đất đai lập nghiệp từ những năm cuối thế kỷ XV. Đến đời vua Lê Hiển Tông, niê hiệu Cảnh Hưng (1740- 1786) có thêm các họ Tán, Đinh, Nguyễn, Phạm và trở thành hậu hiền của làng.
< Toàn cảnh đình làng Bồ Bản.
Đình làng Bồ Bản được xây dựng đầu tiên vào năm Canh Thân, niên hiệu Cảnh Thịnh (1800) bằng tranh tre tại gò miếu Tam Vị nằm về phía đông làng...
Đến năm Nhâm Tý, đời vua Tự Đức thứ 5 dựng đình ở một vị trí mới cách vị trí cũ khoảng 200m về phía Tây, với địa hình thoáng mát phía sau có Gò Miếu cao, bên hữu có Gò Chùa, bên tả có Gò Ổi gọi là “long hổ hội”, phía trước đình là cánh đồng rộng tiếp giáp với làng Cẩm Toại và sông Yên.
Tên đình cũng là tên làng, đình tọa lạc tại thôn Bồ Bản, xã Hòa Nhơn, Huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng.
Trải qua bao thăng trầm của thời gian, thiên tai, bão lụt, ngôi đình đã bị hư hại một phần nên năm 1990, nhân dân tiến hành tu sửa lại đình. Năm 2007, đình Đồ Bản được trùng tu với quy mô lớn từ nguồn ngân sách của thành phố. Đến năm 2011, đình Bồ Bản được xây dựng thêm các công trình ngoại vi như tường thành, cổng tam quan, sân vườn.
Về mặt kiến trúc, đình Bồ Bản có dạng chữ “Nhất”, theo lối ba gian hai chái, mặt quay về hướng Nam. Đình có tất cả có 36 gỗ cột bằng gỗ mít và kiền kiền, trong đó có tám cột cái (cột nhất) cao 4,5m, tám cột hàng nhì cao 3,5m, tám cột hàng ba cao 2,3m, bốn cột đấm, bốn cột quyết và bốn cột ở cửa hông. Trên các thanh trính, kèo được chạm khắc trang trí các mảng đề tài như đầu rồng, tứ thời, tứ quý, cầm kỳ, thi tửu…Với những nét mềm mại, tinh xảo tạo nên những tác phẩm nghệ thuật độc đáo.
Mái đình lợp ngói âm dương. Nóc mái gắn “lưỡng long triều nguyệt “, phần giữa của mái trước có tạo thêm đường gờ cao gắn trang trí các hình loan, phượng, rùa… Hai đầu bít đốc trang trí hình dơi, mai điểu, tùng lộc. Tất cả đều được tạo dáng qua kỹ thuật nề và ghép sành sứ.
Ngoài sân rộng có một bức bình phong lớn, mặt trong trang trí hình rùa, mặt trước là hình long mã, trước hiên có bốn câu đối.
Không chỉ là một thiết chế văn hoá, một công trình kiến trúc- tín ngưỡng cổ truyền tiêu biểu, đình Bồ Bản còn là nơi diễn ra nhiều sự kiện lịch sử quan trọng của phong trào cách mạng địa phương.
Trong Cách mạng tháng Tám năm 1945, đoàn biểu tình của tổng An Phước, huyện Hòa Vang xuất phát từ đình làng Cẩm Toại đến tập hợp họp tại sân đình Bồ Bản rồi kéo đi đấu tranh giành chính quyền. Đây cũng là nơi thành lập Uỷ ban Hành chính Kháng chiến xã Bồ Bản, nơi thường xuyên diễn ra những buổi tiếp xúc giữa dân và cán bộ của chính quyền cách mạng thời kỳ đầu còn non trẻ. Đồng thời, là nơi lập phòng phiếu bầu cử Quốc hội đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.
Trong kháng chiến chống Mỹ, đình làng Bồ Bản là nơi tổ chức các cuộc họp bàn chủ trương, biện pháp diệt ác, trừ gian. Vào đêm 22/2/1969, lực lượng Trung đoàn 41 phối hợp với Huyện đội Hòa Vang và du kích xã Hòa Phong đã ngoan cường chiến đấu với một tiểu đoàn lính Mỹ và chư hầu có xe tăng, xe bọc thép và pháo binh, máy bay yểm trợ.
Tại ngôi đình này, kẻ địch dã man bắt người già, trẻ em và phụ nữ làm bia đỡ đạn. Trước tình hình đó, quân và dân Hòa Phong kiên cường, anh dũng đánh giáp lá cà với địch. Trong 3 ngày đêm, các lực lượng của ta đẩy lùi 21 đợt tấn công của lính Mỹ, tiêu diệt 300 tên, bắn cháy một xe tăng. Đây là trận đánh ác liệt và ghi dấu chiến công lừng lẫy nhất của quân và dân xã Hòa Phong (Hòa Vang) thời kỳ đánh Mỹ. Trong trận chiến đấu ngoan cường ấy, 30 cán bộ, chiến sĩ của ta đã anh dũng hy sinh...
Hiện nay đình Bồ Bản còn lưu giữ được một bia đá tạo năm Tự Đức thứ 5 (1852) với nhiều nội dung bằng chữ Hán. Đình Bồ Bản được Bộ Văn hoá Thể thao công nhận Di tích cấp quốc gia tại Quyết định số 01/1999/QĐ-BCHTT ngày 04/01/1999.
Đình làng Bồ Bản được Trường THCS Trần Quốc Tuấn nhận chăm sóc. Mỗi học kỳ, nhà trường tổ chức cho học sinh làm vệ sinh và thắp hương Đình làng một lần. Bên cạnh đó, trường còn tổ chức cho các em tham quan học tập di tích lịch sử ở địa phương như: Đình Bồ Bản, Túy Loan. Qua đó giáo dục ý thức tự hào dân tộc, lòng yêu quê hương đất nước, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc…
Theo CTTĐT Đà Nẵng
Du lịch, GO!
